Chỉ số HbA1c được coi là chỉ số vàng trong kiểm soát đường huyết, chữa trị bệnh tiểu đường. Người bệnh nên hiểu chỉ số HbA1c là gì và tầm quan trọng của chỉ số này trong chữa bệnh.
1.Chỉ số HbA1c là gì?
– Xét nghiệm glycohemoglobin (HbA1c, A1c) là xét nghiệm máu giúp kiểm tra lượng glucose (lượng đường) gắn với hemoglobin trong tế bào hồng cầu. Sự liên kết của hemoglobin và glucose sẽ tạo ra một lớp đường bao bọc xung quanh hemoglobin, lớp bao bọc càng dày khi lượng đường trong máu tăng thêm. Xét nghiệm HbA1c nói đơn giản là đo mức độ dày của lớp vỏ này. Những người có bệnh tiểu đường hay các bệnh khác làm tăng lượng đường trong máu có lượng glucose gắn với hemoglobin nhiều hơn bình thường.
– Xét nghiệm HbA1c có thể được dùng để chẩn đoán bệnh tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.
– Các xét nghiệm định lượng HbA1c kiểm tra lượng đường trong máu trong thời gian dài ở người bệnh tiểu đường, hầu hết các bác sĩ đều cho rằng, kiểm tra HbA1c là cách tốt nhất để xem xét một người kiểm soát tình trạng bệnh của mình như thế nào.
Trong khi đó, xét nghiệm chỉ số đường huyết tại nhà chỉ đo mức độ glucose trong máu tại thời điểm đó. Mà lượng đường trong máu thay đổi trong ngày vì nhiều lý do, bao gồm các yếu tố thuốc uống, chế độ luyện tập và ăn uống, mức độ insulin trong máu. Có thể thấy rằng, xét nghiệm HbA1c thấy rõ nhiều ưu điểm hơn. Xét nghiệm hữu ích cho người bị tiểu đường để họ biết trong thời gian qua quá trình kiểm soát đường huyết tốt chưa, các kết quả xét nghiệm này khác với xét nghiệm đường huyết, không phụ thuộc vào các yếu tố như trên.
– Bản chất là xác định % hemoglobin bị glycosyl trong tổng số hemoglobin, từ đó đánh giá được nồng độ glucose trong máu trong khoảng thời gian 2-4 tháng trước đó và cho biết kế hoạch điều trị bệnh tiểu đường của bạn có cần phải điều chỉnh hay không.
– Xét nghiệm HbA1c cũng là một cách để bác sĩ phát hiện sớm các biến chứng do bệnh tiểu đường, chẳng hạn suy thận, các bệnh về mắt, chân và tê chân.
2. Khi nào cần xét nghiệm HbA1c?
– Tùy thuộc vào loại tiểu đường bạn mắc phải sẽ quyết định khả năng kiểm soát tiểu đường, và theo khuyến nghị của bác sĩ, xét nghiệm HbA1c có thể được tiến hành 2 – 4 lần mỗi năm. Khi mới bị chẩn đoán mắc tiểu đường, bác sĩ thấy bạn không kiểm soát tốt lượng đường trong máu, bạn có thể phải tiến hành xét nghiệm thường xuyên hơn.
– Nhằm mục đích chẩn đoán và sàng lọc, HbA1c có thể được thực hiện trong những lần bệnh nhân tiểu đường khám định kỳ hoặc khi bạn bị nghi ngờ mắc bệnh tiểu đường vì có các dấu hiệu hoặc triệu chứng tăng đường huyết như:
+ Tăng khát nước, tăng đi tiểu
+ Người ở trạng thái mệt mỏi
+ Vết thương khó lành, dễ bị nhiễm trùng
3. Chỉ số HbA1c là chỉ số quan trọng trong kiểm soát đường huyết
– Chỉ số HbA1c có thể xét nghiệm ở bất kỳ thời điểm nào.
– Chỉ số HbA1c tỷ lệ thuận với nồng độ đường trong máu và không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố làm thay đổi bất thường.
– Mặc dù chỉ số HbA1c không dự đoán trước những biến chứng của bệnh tiểu đường nhưng kiểm soát tốt sẽ làm hỗ trợ giảm biến chứng ở người bệnh.
Theo nghiên cứu của các chuyên gia, người bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể giảm chỉ số HbA1c xuống 1% thì cũng giảm % các nguy cơ:
+ 19% nguy cơ bị đục thủy tinh thể
+ 16% khả năng bị suy tim
+ 43% nguy cơ bị cắt bỏ ngón chân hoặc tử vong do bệnh mạch máu ngoại biên
– Chỉ số HbA1c không theo dõi đường máu hàng ngày, nên muốn xem xét sự dao động liên tục của lượng đường trong máu nên cần tự kiểm tra đường huyết để hiệu chỉnh insulin và thuốc, thay đổi lối sống sinh hoạt phù hợp cho người bệnh.
>> Xem thêm: Chỉ số đường huyết hiển thị bao nhiêu thì bị tiểu đường?
>> Có thế bạn muốn biết: Tại sao phải xét nghiệm chỉ số HbA1c
4. Những điều nên biết trước khi tiến hành xét nghiệm chỉ số HbA1c là gì?
Như đã nói, xét nghiệm HbA1c không phản ánh sự tăng hay giảm đường huyết tạm thời do ăn uống, do dùng thuốc và xét nghiệm cũng không phản ánh khả năng kiểm soát đường trong 3 – 4 tuần trước đó, nên có một vài ảnh hưởng tác động đến sự chuẩn xác của xét nghiệm này:
– Nếu một người có biến thể hemoglobin trong tế bào hồng cầu, chẳng hạn như tế bào hemoglobin hình lưỡi liềm (hemoglobin S), người đó sẽ có lượng hemoglobin giảm xuống. Điều này tác động làm sai lệch chẩn đoán và theo dõi bệnh tiểu đường.
– Một người mắc bệnh thiếu máu, hoặc tán huyết, bị chảy máu nặng, kết quả xét nghiệm HbA1c có thể thấp hơn giá trị thật của nó.
– Nếu một người máu bị thiếu chất sắt thì kết quả xét nghiệm tăng cao hơn giá trị thật.
– Người bệnh được truyền máu không lâu trước đó, xét nghiệm có thể không chính xác và không phản ánh khả năng kiểm soát glucose của bệnh nhân trong vòng 2 – 3 tháng.
Một số nguyên nhân làm tăng và giảm chỉ số HbA1c:
– Xét nghiệm HbA1c tăng cao trong các trường hợp
+ Người bệnh bị tăng nồng độ glucose máu
+ Bệnh nhân tiểu đường mới được chẩn đoán, kiểm soát kém
+ Bệnh nhân thiếu máu, máu thiếu sắt, nghiện rượu
+ Bị ngộ độc chì
– Xét nghiệm HbA1c giảm ở các trường hợp
+ Người mất máu mạn tính
+ Tuổi thọ của hồng cầu bị rút ngắn: hồng cầu hình liềm, hồng cầu hình cầu,…
+ Người mới đi truyền máu
+ Mới cắt lá lách
+ Sau khi dùng liều lớn vitamin C hoặc vitamin E
+ Người có thai
Vậy nên, trước khi tiến hành kỹ thuật y tế này, bệnh nhân nên hiểu rõ các cảnh cáo và lưu ý. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.
5. Quy trình thực hiện
Nên chuẩn bị những gì trước khi thực hiện xét nghiệm HbA1c?
– Không cần chú ý gì đặc biệt, không phải nhịn ăn cũng như ngừng uống thuốc trước khi làm xét nghiệm. Nhưng nên hỏi bác sĩ để có sự tư vấn cụ thể hơn
– Nên mặc áo thun tay ngắn để dễ dàng lấy máu xét nghiệm
Quy trình xét nghiệm chỉ số HbA1c là gì?
Nhân viên y tế sẽ thực hiện những công đoạn lấy máu của bạn:
+ Quấn băng đàn hồi xung quanh vị trí cánh tay để ngăn chặn dòng chảy của máu, giúp cho các tĩnh mạch dưới băng hiện lên và dễ dàng đưa kim vào tĩnh mạch
+ Làm sạch vị trí lấy máu bằng cồn
+ Đưa kim vào tĩnh mạch, có thể đâm kim nhiều lần
+ Kéo nòng ống tiêm để lấy máu
+ Tháo băng khỏi cánh tay khi thu thập lượng máu cần thiết
+ Đặt một miếng gạc hoặc bông ở chỗ lấy máu sau khi rút kim ra
+ Lấy tay đè lên chỗ lấy máu và dán băng lại
Làm gì sau khi xét nghiệm xong HbA1c?
– Có thể gỡ băng, bông trong khoảng từ 20 – 30 phút
– Bác sĩ sẽ định ngày để lấy kết quả xét nghiệm
– Sau khi đến lấy kết quả, bạn sẽ được giải thích kết quả và bạn nên thực hiện theo các hướng dẫn của bác sĩ
6. Chẩn đoán chỉ số HbA1c
Con số quy định theo ADA (Hiệp hội đái tháo đường Mỹ) về chỉ số HbA1c
– Trong khoảng 5,0 – 5,5 % là bình thường
– Khoảng từ 5,7 – 6,4% được chẩn đoán ở giai đoạn tiền tiểu đường, có nguy cơ rất cao tiến triển thành bệnh tiểu đường tuýp 2 trong vòng 5 năm
– Chỉ số HbA1c ≥ 6,5 % được chẩn đoán bệnh tiểu đường
Mục tiêu chung của bệnh nhân đối với chỉ số HbA1c là gì?
– Mục tiêu chung của HbA1c đối với người bị bệnh tiểu đường là: ≤ 6.5%
Tuy nhiên, dựa theo tình trạng bệnh mà cá thể có những mục tiêu điều trị riêng.
– Mục tiêu chỉ số HbA1c do Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA)
+ Mục tiêu HbA1c ≤ 6,5% dành cho những người mới bị chẩn đoán bệnh tiểu đường, bệnh nhân không gặp nhiều cơn hạ đường huyết
+ Mục tiêu HbA1c là 7% đối với bệnh nhân là người cao tuổi
+ Mục tiêu HbA1C là 7,5% đối với trẻ em bị bệnh tiểu đường (0 đến 18 tuổi), trẻ em dưới 6 tuổi có thể không nhận ra triệu chứng hạ đường huyết
+ Mục tiêu HbA1C 8% dành cho những người đã từng hạ đường huyết trầm trọng, những người sống với bệnh tiểu đường nhiều năm, đã cao tuổi và có nhiều bệnh mắc kèm
7. Giảm chỉ số HbA1c bằng cách nào?
Người bệnh đạt được mục tiêu đề ra về mức HbA1c không phải là một việc dễ dàng, đòi hỏi một chế độ kiểm soát với những thay đổi về lối sống. Bạn phải cần bổ sung những kiến thức có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu như thực phẩm, lượng calorie, thời gian ăn, thói quen, chế độ luyện tập thể dục, giảm thiểu tình trạng căng thẳng, chất lượng giấc ngủ…Một số lời khuyên có thể giúp bệnh nhân có thể giảm được chỉ số HbA1c.
Chế độ ăn uống hợp lý
– Nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả có chỉ số đường thấp như bưởi, táo, lê…
– Hạn chế những thực phẩm chứa nhiều đường có trong bánh kẹo, đồ uống ngọt,…
– Hạn chế ăn các loại chất béo bão hòa trong da, mỡ động vật
Kiểm soát lượng calo hàng ngày
Hầu hết chúng ta tiêu thụ lượng calo dư thừa với lượng cần thiết, calo dư thừa là nguyên nhân dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe. Chế độ ăn cho người tiểu đường nên từ 1500 – 1800 calo, những người có chế độ ăn calo hợp lý có một cuộc sống lành mạnh, và tuổi thọ kéo dài hơn nhiều so với người khác.
Không bỏ bữa, bữa sáng nên được chú trọng
Một bữa sáng lành mạnh giúp người bệnh kiểm soát tốt đường huyết, ăn nhiều rau xanh chứa chất xơ, ăn ít muối hơn, chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, giàu năng lượng, nhiều mỡ. Bổ sung thêm protein trong các loại thịt nạc, cá, sữa,…
Tập thể dục có thể giảm HbA1c
Bệnh nhân tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm sự đề kháng insulin và giúp quá trình vận chuyển glucose vào cơ diễn ra thuận lợi. Khi lượng đường trong máu giảm thì HbA1c cũng giảm. Tập thể dục còn giúp thể chất và tinh thần tốt hơn, giảm stress. Thời gian khuyến khích hoạt động thể thao trong khoảng từ 45 – 60 phút.
Kiểm soát cân nặng làm giảm HbA1c
Với người tiểu đường thừa cân thì việc giảm cân làm giảm sự đề kháng insulin, nhiều nghiên cứu đã chứng minh việc giảm cân còn giúp tăng tác dụng của insulin và thuốc. Do đó, bệnh nhân không cần phụ thuộc vào thuốc nhiều, giảm lượng glucose, giảm HbA1c và giảm nguy cơ gặp các biến chứng tiểu đường. Ngoài ra còn hạ cả cholesterol trong máu, và giúp hạ huyết áp ở những người huyết áp cao. Người bệnh chỉ cần giảm từ 5 – 10% cân nặng thì sức khỏe được cải thiện rõ rệt. Kiểm soát lượng calo hàng ngày và tăng hoạt động thể lực là một trong những cách giảm cân hiệu quả.
Căng thẳng ảnh hưởng đến chỉ số HbA1c
Những yếu tố tâm lý xấu có thể tác động làm dao động lượng đường trong máu và chỉ số HbA1c của người bệnh. Tâm trí thoải mái và vui vẻ thì có thể đạt mức HbA1c tối ưu và cải thiện sức khỏe cho bệnh nhân. Hãy giữ cho mình luôn thoải mái, yêu đời bằng những sở thích hàng ngày như âm nhạc, tập yoga, khiêu vũ,…
Không nên phụ thuộc vào thuốc
Nhiều bệnh nhân nghĩ chỉ cần dùng những loại thuốc tốt là có thể chữa khỏi bệnh tiểu đường, nhưng đây là chỉ là một phần nhỏ trong việc kiểm soát bệnh. Người bệnh nên kết hợp với chế độ ăn uống hợp lý và hoạt động thể chất để đạt được kết quả tốt nhất. Nhiều người bệnh tiểu đường tuýp 2 đã có thể duy trì lượng đường trong máu ổn định mà không cần dùng thuốc bằng chế độ dinh dưỡng khoa học và tập thể dục, điều này cũng giúp người tiểu đường tuýp 1 giảm liều insulin.
Kiên trì chữa bệnh
Đừng vội vàng muốn có kết quả ngay, hãy làm chậm từng bước và nhất quán để nhận được kết quả lâu dài và ổn định.
Giảm chỉ số HbA1c có ý nghĩa quan trọng đối với người tiểu đường, nó phản ánh tình trạng diễn biến bệnh của cơ thể. Người bệnh nên nắm rõ chỉ số HbA1c là gì và biết cách sử dụng chỉ số này trong chữa trị bệnh tiểu đường.
[brandnote]
Cùng tìm hiểu về nhịp tim và huyết áp
Tìm hiểu thêm về tăng huyết áp
Chia sẻ thêm về chỉ số đường huyết
Đọc và hiểu thêm về điều trị tiểu đường thai kỳ
Như thế nào là chăm sóc bệnh nhân tăng huyết áp
Xem thêm cơn đau thắt ngưc
Xem thêm về thức ăn dành cho người tiểu đường
Tìm hiểu thêm phối hợp thuốc huyết áp
[/brandnote]
